Elektrik tesisatı, modern yaşamın vazgeçilmez bir unsuru haline gelmiştir. Evlerimizden işyerlerimize, endüstriyel tesislerden alışveriş merkezlerine kadar her alanda elektrik tesisatı büyük önem taşır. Doğru ve güvenilir bir elektrik tesisatı, güvenliği sağlamanın yanı sıra konforunuzu ve verimliliğinizi artırır.
Elektrik tesisatı konusunda uzman ekibimiz, size ihtiyacınız olan çözümleri sunmak için burada. Yenilikçi ve güvenilir yaklaşımımızla, evinizin veya işyerinizin elektrik tesisatını en iyi şekilde planlayıp uyguluyoruz. Güvenliğinizi ve konforunuzu ön planda tutarak, elektrik tesisatınızı en yüksek standartlarda tamamlıyoruz.
Müşteri memnuniyetini her zaman ön planda tutan bir anlayışla, $şirketimizden aldığınız hizmetlerde kalite ve güvenilirlikten ödün vermediğimizi garanti ediyoruz. Elektrik tesisatı konusundaki deneyimimiz ve uzmanlığımızla, size en iyi çözümleri sunmak için buradayız.
Eğer güvenilir ve profesyonel bir elektrik tesisatı hizmeti arıyorsanız, biz buradayız. $Şirketi olarak, elektrik tesisatı konusundaki ihtiyaçlarınıza uygun çözümler sunmak için her zaman yanınızdayız.
Daha fazla bilgi ve teklif almak için bize ulaşın. Elektrik tesisatı konusundaki ihtiyaçlarınızı karşılamak için sabırsızlanıyoruz!
Elektrik tesisatı hafife alınmamalıdır. Küçük hatalar ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu terim aynı zamanda, bir ışık anahtarını değiştirmek kadar basit veya tüm mülkünüzü yeniden bağlamak kadar karmaşık bir dizi farklı hizmeti ifade edebilen geniş bir terimdir.
Kablolama söz konusu olduğunda, yapılabilecek birçok iş olduğu gerçeğini de göz önünde bulundurmalısınız. Tüm bu işler farklı malzeme türleri gerektirebilir ve gerekli görevi tamamlamak için hangi malzemeye ihtiyacınız olacağını belirleyen belirli faktörler vardır, bu faktörlerden bazıları şunlar olabilir:
o Tesisatın kullanım amacı ve elektrik devresinden gerekli olacak enerji miktarı.
o Binanın büyüklüğünün yanı sıra yerleşim türü
o Hangi ulusal ve/veya yerel düzenlemelerin geçerli olduğu
o Kablolamanın çalışacağı ortam.
Kablolama, IEE kablolama gereksinimlerine tabidir. Ancak 1 Ocak 2005’te yeni yasalar yürürlüğe girdi. O tarihten itibaren bu, elektrik sistemlerinize yapılan tüm yeni kurulumların, değişikliklerin ve eklemelerin sıkı güvenlik testlerini karşıladığından emin olmak için kontrol edilmesi gerektiği anlamına geliyordu. Bu standartlar, yangın ve elektrik çarpması gibi ilgili kazaları azaltma umuduyla ev tesisatlarından kaynaklanan tehlikeyi azaltmak için cihazların tasarımını, kurulumunu, muayenesini ve test edilmesini kapsar.
Bu yeni kurallar, hatalı ev kablolaması nedeniyle yalnızca Birleşik Krallık’ta yılda 10 ölüm ve 750’den fazla yaralanmanın meydana geldiği gerçeğini ele almayı amaçlamaktadır. Bu sonuçlar aynı zamanda her yıl 12.200’den fazla ev yangınının hatalı elektrikli ekipmanlardan kaynaklandığını da vurguladı.
Kullanabileceğiniz hizmetlere örnek olarak elektrik kabloları, veri ağı kurulumu, ekipman testi, yangın alarmı kurulumu ve testi ve hastaneler, cezaevleri ve bakım evleri için acil durum aydınlatması, video gözetim sistemleri, kameralar ve güvenlik sistemleri verilebilir. ayrıca “elektrik tesisatı” teriminin bir parçasıdır.
Evdeki elektrik tesisatlarının çoğu sabit armatürlerdir. Örneğin, yeni bir mutfakta sabit armatürler görülebilir. Yeni mutfak, ek prizler gibi bir dizi sabit elektrik özelliği, ulaşılması zor alanlar için spot ışıkları gibi ek aydınlatma ve ankastre fırın, çamaşır makinesi ve bulaşık makinesi gibi ek cihazlar gerektirecektir. Sabit armatürler, aydınlatma armatürleri dahil olmak üzere prizler, anahtarlar, sigorta kutuları ve tavan lambaları dahil bir binaya bağlı elektrikli öğelerdir.
Eviniz veya işyeriniz için gerekli olan elektrik tesisatının yapılması çok önemlidir. Tüm cihazlarınız için uygun bakım araçlarına sahip olmanız gerekir, ancak bu tür işler son derece uzmanlaşmıştır ve işi doğru ve güvenli bir şekilde yapmak için çok fazla beceri gerektirir, bu nedenle bir profesyonelden yardım almanız önemlidir. mülkünüzde yapmak istediğiniz herhangi bir elektrik işi..
ELEKTRİK TESİSATI NASIL YAPILIR?
Günümüzde Elektrik Tesisatı, evlerde erkeklerin ellerine elektriğe dair tek bir şey almamalarına rağmen onların en büyük becerisi konumunda olsa da, tesisat yapılacak konumun veya oluşumun temelleri bu tesisata dayanır. Bu oluşum iskelet olarak adlandırılabilir. Çünkü kullandığımız tüm araç-gereç ve malzemeler bu akımla ilişkilendirilmiştir.
Elektrik Tesisatı döşenirken dikkat edilecek hususlara geçmeden önce tesisatta kullanılan malzemelere bir bakalım. Priz, fiş, duy, elektrik düğmesi gibi…
Örneğin Priz; kablolar için bir çıkış hattıdır. Prizlerde kabloların girişini sağlayan çubuklar vardır. Prizi ahşap yüzey üzerine monte edecekseniz ahşap vidalarını seçmeniz gerekmektedir.
Fiş ; kablo ile priz arasındaki etkileşimi sağlar. Metalik çubuklar prize girince prizdeki hattın metal ucu, bu deliklere girer ve birbirine dokunduklarında devre tamamlanmış olur.
Elektrik Düğmesi ; Duvarın içine döşenen elektrik kabloları geldikten sonra, duvar içindeki bir elektrik düğmesinden geçer. Duvara montelemek için, gövdesini duvara dayamalı ve üzerindeki vidaları sıkıştırmalısınız.
Elektrik Tesisatı, üstün bir bilgi ve eğitim birikimi gerektiren, adım adım ve düzenli çalışma ile gerçekleştirilebilecek bir proje olarak adlandırılabilir. Döşeme yapılırken ilgili kısımlara dikkat etmekten ziyade, dış ve etraf kısımlarına da önemli derecede dikkat etmek gerekmektedir.
Tesisat yapımında döşeme sırası aşağıdaki gibi belirtilmiştir.
- Proje kontrol edilerek gerekli boru, dirsek, buat, kasa temin ediniz.
- Tavan borusunu, inşaatın tavan betonu dökülmeden önce döşeyiniz (projeye göre).
- Duvar borusu döşemek için çekiç, çivi ve duvar kırıcı malzemeler ile boru, buat ve kasa yerlerini Elektrik İç Tesisat Yönetmeliği dikkate alarak kırınız.(Projeye göre)
- Duvar borularını dirsek, buat ve kasa kullanarak duvara döşeyiniz.
- Boruyu duvara beton kullanarak sabitleyiniz.
Tesisat Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar
- Tavan borusu döşenirken buat ve alıcı (lamba, vb.) dikkate alınarak döşenmelidir.
- Tavan borusu kesilirken ağzı düzgün şekilde kesilmelidir.
- Kesme işlemi için kesici aletle boru etrafını bir defa gezip, kesik kısmın her iki tarafından boruyu bükerek iki parçaya ayırmak yeterlidir.
- Tavan borularının sert boru olmasına dikkat edilmeli ve tavan borusunun demir ile ezilmemesi için tahta takoz veya küçük düz taş kullanılmalıdır.
- Demir altına gelen kısımları takoz ile veya taş ile borunun yan tarafından muhafaza ederek konulmalıdır.
- Lamba bağlantı yerlerindeki boru ağzına harç girmemesi ve lamba donanım kısmının montajı için pater (tahta parçası) kullanılmalıdır.
- Tavan borusunun beton dökülürken hareket etmemesi için tahta takoz kullanılarak sabitlendirilmelidir.
- Duvar borularını döşerken binanın yıpranmamasına dikkat edilmelidir. Kıvrımın çok olduğu yerlerde spiral boru kullanılmalıdır.
- Boru döşenecek kısımları, geçecek boru sayısına göre düzgün olarak kırmalıyız.
- Duvar borusu döşenecek kısmı kırarken tuğla, briket ve taşların harç ile birleşen kısmı tercih edilmelidir.
Modern hayatin bir parçasi olan elektrigin titizlikle ve gereken bütün standartlara uygun olarak iletilmesi hem can hem de mal güvenligi açisindan son derece önemli bir konudur. Tesisat dösenecek mekanda siva öncesi borularin dösenmesi islemi “siva alti tesisat” olarak adlandirilirken kaba insaat sonrasi elektrik iletim tesisati dösenmesi islemine de “siva üstü tesisat” denir. Henüz insaat asamasindayken yapilan bu islem sayesinde duvar yüzeyinde borular görülmez, yani bütün baglantilar duvarin içinde kalir. Usta İstanbul Elektrik Tesisatı
Elektrik Tesisati Nasil Dösenir
1- Borularin yerlestirilmesi
Binalar yapilmadan önce elektrik tesisat projeleri hazirlanir. Bu projelerde borularin kesitlerinden nereye yerlestirileceklerine, anahtar ve prizlerin nerelerde olacagina kadar bütün detaylar belirlenir. Elektrik tesisatini üstlenen yetkili firmanin uzman personeli, projedeki bilgilerin kilavuzlugunda öncelikle iletken tellerin yer aldigi borularin geçecegi yolu belirler. Ardindan açilan kanallara borular titizlikle dösenir. Tavan betonlari dökülmeden önce zaten bu yerler belirlenmistir.
2- Buat ve kasalarin yerlestirilmesi
Elektirkli devrelerde akimi kollara ayirmak için kullanilan kutulara “buat” adi verilir. Projeye göre prizlerin ve buatlarin yerlestirilecegi kasalar, açilan yuvalarina çimento yardimiyla tutturulur. Siva öncesi gerçeklestirilmesi gereken bu islem yapilirken buatlarin tamami tavandan esit mesafede ayarlanir. Anahtarlarin ve prizlerin yerden mesafeleri standart olarak bellidir. Anahtarlar tabandan 150 cm, prizler ise 40-50 cm mesafeye yerlestirilir. #istanbul elektrik tesisat hizmeti
3- Kablolarin çekilmesi
Elektrik tesisati nasil dösenir sorusunu cevapladiktan sonra sira kablolarin çekilme islemine geldi. Siva kuruduktan sonra iletken kablolarin çekilmesi asamasina geçilir.
Borularin içinden kablolarin geçmesi için kilavuz teller ve “susta” adi verilen aletler kullanilir. Diger asamalarda oldugu gibi kablolarin çekilmesi de titizlikle yapilmalidir.
Borulardan geçirilecek iletken tellerin çapi, baglantilar için yeterli uzunlukta olmalari, kesintisiz olarak geçebilmeleri kadar, borularin içinin bos olmasi da oldukça önemli detaylardir. Tellerin kolayca geçirilmesi için talk pudrasi kullanmak, pratik ve yaygin bir yöntemdir.
4- Buat baglantilari
Tellerin buat içindeki baglantilari sirasinda “klemens” adli parçalar kullanilir. Buat baglantilarinin karmasik olmamasina, akim uçlarinin buatin kapagina degmemesine dikkat edilmelidir. Buatin içindeki gereken baglantilar yapildiktan sonra özenle kapagi kapatilir.
5- Anahtar, priz ve duylarin montaji
Elektrik tesisati dösemenin son asamasinda disaridan görünen anahtar, priz ve duylarin montaji gerçeklestirilir.
1–Genel Elektrik Tesisatı Döşenme Bilgileri:
1–Elektrik hatlarının döşenmesi için mutlaka uygulama projelerinin bulunması gerekmektedir.ve projesine uygun olarak döşenmesi şarttır.
2–Bina kalıp ve donatıları yerleştirildikten sonra beton dökülmeden döşemelerden geçmesi gereken elektrik boruları projesine uygun olarak yerleştirilmelidir.
3–Döşemeye yerleştirilen boruların binanın mahallerine olan çıkış ağızlarına ahşap takozlar yerleştirilmelidir.
4–Tesisat boruları döşeme donatısının dizaynını bozmayacak ve toplu olarak bulunmayacak şekilde yerleştirilmelidir.
5–Duvarlardan geçmesi gereken tesisat boruları projesine uygun olarak kaba sıvadan önce döşenmelidir.
6–Buat yerleri belirlendikten sonra ince sıva tamamlanır ve üst kapakları monte edilir.
7–Döşenen tesisat borularından kabloların geçirilmesi için klavuz teli kullanılır.
8–Kabloların, olası arıza ve problemlerin kolaylıkla çözülebilmesi için mutlaka projesine uygun yerleştirilmeleri gerekmektedir.
9–Elektrik tesisatının sigorta, sayaç bağlantıları, elektrik panoları genel bir uzmanlık konusu olup bu işin ehli olan yeterli bilgi ve tecrübeye sahip kişiler tarafından uygulanmalıdır.
10–Yapı Denetim Elektrik Tesisatı Denetimi Tutanakları:
1)-Temel Topraklama Tutanağı:Temel topraklaması yapıldığında tutulacak ve fotoğraflari % 20 hakediş dosyasına konulacak.
2–Bina Elektrik Tesisatı Döşenmesinde Uygulama Kriterleri-1:
1-Ana tabloda 300 mA. eşik korumalı kaçak akım koruma rölesi olması
2-Kofre veya kompakt şalter kullanımı
3-Bina girişinde, Bina Telefon Dağıtım Kutusu (BTDK) konulması
4-Konutlarda monofaze beslemelerde kat kolon hattı enaz 3x6mm2 kablo kullanımı
5-Sayaç öncesinde 40A sonrasında 32A sigorta kullanımı
6-Kat tabloları girişinde, 30 mA. eşik korumalı kaçak akım koruma. rölesi kullanımı
7-Aydınlatma linyeleri 10A,priz linyeleri 16A,Fırın-Bul.Mak-Çam.Mak için 16A sigorta tesis edilmesi
8-Bütün prizlerde, toprak hatlı ve 3×2,5 mm2 bağlantı yapılması
9-Kat tabloları ana kesicisi, faz – nötr kesmeli olması
10-Konutlarda her daire için en az iki, işyerlerinde en az üç adet telefon sortisi tesis edilmiş olması
11-Konutlarda Bulaşık Mak., Çamaşır Mak. ve Fırın için müstakil linye tesis edilmiş olması
12-Konutlarda banyolara etanj priz tesis edilmesi
13-Topraklama çubuğunun tesis edilmiş olması ve Toprak elektrodu ile ana tablo arasındaki iletkenin en az faz kesitinde olması.
14-Topraklama hattı sayaç panosundan, her bir kat tablosuna (fazla aynı kesitte) müstakil çekilmiş olması
14-sayaç panosunda faz-nötr ve toprak barası tesis edilmesi.
15-Atölye amaçlı kullanılan binalarda her kat için Kompakt Şalter tesis edilmiş olması
16-İşyeri ise Yangın İhbar tesis edilmiş olması
17-İşyeri ve kat alanı ……… m2’den büyükse Yangın Algılama Tesisatı Yapılmış olması
18–İşyerlerinde Her katta kat panosu-zemin kat da tüm kat panolarının bağlandığı şeffaf ana pano tesis edilmiş olması.
19–Çocuk odaları ve oturma odası-salona dimerli kısılabilir anahtar-merdiven kovasına-depolara fotoselli lamba-bina kapısı önüne led li projektör.
20-Asansör kuyusuna en alt-en üst konumda vaviyen lambalı her katta kafesli etanj lambalı kuyu aydınlatması-makine dairesinde aydınlatma ve duvara 25 cm çaplı fan tesis edilmesi.
21-Akıllı bina vs konseptine uygun olarak,havalandırma,ısıtma, ups,sıcak su ,aydınlatma,asansör tesisat elektrik beslemelerinin ayrı ayrı olması ile data kaydı ve performans ölçümü mümkün olacağı ve ölçüm değerlerinin daha gerçekçi olarak elde edilebileceği açıktır.
2.1-Elektrik Tesisat İşlerinde Uygulama Kriterleri-2:
1–Prizlerin radyatör arkalarında , anahtarların kapı arkasında , buatların ısıtma klima kanalları arkasında kalmamaları için önceden projeler karşılaştırılmalı ve banyo için buat konulmamalıdır.
2– Ev aletleri prizleri kesinlikle topraklı olmalıdır. #seouyumlu #elektrik tesisatı
3–İsimli kapı zili butonunun göz düzeyinde diğer buton ve anahtarların, kolun serbestçe sarkıtıldığında el düzeyinde, ve yatayda kapıdan en çok 15 cm. uzaklıkta, prizlerin zeminden 20 cm. kadar yüksekte olması uygun olur.
4–Tüm anahtar priz ve buatların döşeme,tavan ve kapı yanlarından mesafeleri aynı olmalıdır.
5–Banyo traş makinesi prizinin duş ve lavaboya, suyun sıçramayacağı kadar uzak, traş makinesi kordonunun aynaya yetişebileceği kadar yakın olmalıdır.
6–Boru takoz ve buatlar kalıba fazla sağlam bağlanmamalıdır ki kalıp sökülürken kalıpla birlikte aşağı inmesinler
7–Elektrik borularının döşeme demirleri tarafından ezilmemeleri için boru üzerinden geçen demirler boru yanlarında desteklenmelidir.Uzun hatlarda ara buat ya da kılavuz teli yararlı olur.(Beton dökülürken boruları kollamak için bir elektrikçi görevlendirilmelidir).
8–Sıvanmadan bırakılacak betonlardaki boruların demir pas payı kadar içerde bırakılması gerekir.
9– Sıvaaltı boru hatları kullanımda herhangi tablo asma vb. işler çivileri nedenleri ile hasar görmemeleri ve tehlike yaratmamaları için eğik veya çapraz değil duvar ve tavan kenarlarına paralel döşenmeli,
10– Sıvaaltı boru hatları özellikle yüksek ısılı baca duvarlarından geçirilmemelidir.
11–Banyo duş küvetlerinde yerden 2,25 m. den , yanlarda 0,60m.den daha yakından elektrik borusu geçirilmez, aksesuvar konamaz.
12–Yan yana ve üst üste elektrik anahtarları, priz ve buatların hizaları su terazisi ile kontrol edilmelidir.
13–Buat kapakları sıva ile bir yüz olacak şekilde ayarlanmalı, kare buatların kenarları şakul ve terazisinde olmalıdır.
14–Fayanslı kısımlarda anahtar ve prizler dört fayansın ortasına ya da iki fayans derzinin her iki yönde tam ortasına getirlmelidir.
15–Sıva üstü tesisatta boru ve kablolar en çok 60 cm. de bir, ayrıca hemen bağlantı kutusu ve dirsek yanlarından (en çok 10 cm.de) duvar ve tavana kroşe ile bağlanmalıdır.
16–Yapının tümünde topraklama hattı olarak aynı renk (tercihen yeşil-sarı) iletken kullanılmalıdır.
3–Temel Topraklaması:
3.1-Bina Temel Topraklama Hattı-Genel Bilgi::Bina temel topraklamasının yaptığı en iyi yanı ,binada donatıyı-demirlerini korozyona karşı kaotodik olarak korumaktır.
3.1.1–Özellikle bina perdelerine ısı ve su yalıtımı yapılmaması halinde,bunlar korozyona açık hale gelecektir.Temel topraklaması donatıyı korumak için kullanılacak en iyi araçlardan birisidir.
3.1.2–Bina temel topraklaması için radyel temelin hasırına dikey olaral demir telle 30×3 mm lik galvaniz şerit dört cephe boyunca bağlanır.Bu şeride binanın dört köşesinden binadan 1,5 m uzakta 20 mm çaplı-1,5 m boyunda bakır çubuklar bağlantı yapılır.
3.1.3–Ve bakır çubuklar kuru ve taşlı olmayan nemli toprağa çakılır.Radyel temele bağlanan Temel topraklama şeridi,pano içinde eşpotansiyel barasına bağlanır.Binanın daire toprak hatları-doğalgaz borusu-metal borular bu baraya bağlanır.
3.1-Bina Temel Topraklama Hattı-Detay Bilgi:
1–Temel topraklayıcı kapalı bir ring şeklinde yapılmalıdır yani iki uç birleştirilmelidir.
2–Topraklama şeridi Binanın dış duvarlarının temellerine yerleştirilmelidir.
3–Temel topraklama şeridi, her tarafı betonla kaplanacak şekilde düzenlenmeli ve temel betonu döküldükten sonra her yönde en az 5 cm beton içinde kalacak şekilde yerleştirilmelidir. Son noktalar temelin dışına çıkarılmalıdır.
4– Topraklayıcının beton içinde örneğin 2 m aralıklarla, 30 cm’lik donatı filizlerine sabitlenmelidir.
5–Kuvvetlendirilmiş (çelik hasırlı) temellerde, topraklayıcı en alt sıradaki çelik hasır üzerine yerleştirilmeli ve yerini sabitlemek için yaklaşık 2 m aralıklarla çelik hasıra bağlanmalıdır.
6–Temel topraklamasında, 3 cm x 3,5 mm boyutlarında galvanizli çelik şerit veya 10 mm çapında yuvarlak galvanizli çelik çubuk kullanılmalıdır.
7–Oturduğu tabanı büyük olan binalarda, temel topraklayıcı tarafından çevrelenen alan, enine bağlantılarla 20 m x 20 m’lik gözlere bölünmelidir.
8–Temel topraklamasının bağlantı filizleri, bina içine girdikleri yerde en az 1,5 m uzunluğunda olmalıdır. Bu filizler, giriş noktalarında korozyona karşı korunmalıdır.
9–Temel topraklaması yapılan yerlerde,topraklama şeridi mutlaka ‘potansiyel dengeleme barısı’ na bağlanmalıdır ve bina ana panosunun yanına yerleştirilmelidir.
10–Temel topraklaması aynı zamanda, yıldırımdan korunma tesislerindeki topraklama görevini görür. Bunun içinde bina çevresinde çıkışlar bırakılır. Bu çıkışlar çelik şeritlerle olduğu gibi kablo ile de olabilir.Kablonun kesiti en az 50 mm2 (NYY) olmalıdır.
11–Temel topraklamasını yaparken, binanın elektrik projesinin onaylanmasında ön şartlardan birisi olan ‘temel topraklama projesi’n deki ayrıntılara aynen uyulmalıdır.
4—Elektrik Tesisatı Hesapları:
1–Monofaze İç Tesisat: ( 2,5-20 kw için)…….….Sb(mm2)=2xP(KW)
2–Monofaze Motor: ( 2,5-14 kw için)……… Sb(mm2)=P(KW)
3—Elektrik Motor Hesapları:
Elektrik Motorları için Motor gücüne bağlı anma akımı-termik akımı-sigorta akımı/direk-sigorta/yıldız akımı-kablo kesiti için önerilen ilgili tablonun Excel grafiğinin formülasyonu ile elde edilen ampirik formüller:
1–Motor Anma Akımı-380 V……. Im(A)=1,8xP(kw)+2
2–2,2-22 kw için
Termik Akım………………..It(A)=2 xP(kw)+1,8
Sigorta Akımı-direkt………Isd(A)=2,7xP(kw)+8,7
Sigorta Akımı-yıldız……….Isy(A)=2,2 xP(kw)+6
Kablo Kesiti…………………Ak(mm2)=0,4xP(kw)+1
3–30-110 kw için
Termik Akım………………..It(A)=2,7xP(kw)-21,5
Sigorta Akımı-direkt………It(A)=2,2xP(kw)+22
Sigorta Akımı-yıldız……….Isy(A)=2xP(kw)+9
Kablo Kesiti…………………Ak(mm2)=1,2xP(kw)-16,8
4– Elektrikli Cihazlar Güç Değerleri Tablosu-W
Floresan lamba…………..30
Reçme……………………….200
Elektrikli Fan……………..100
Overlok……………………..200
Radyo………………………..50
Dikiş Makinası…………….400
Flamanlı Lamb…………….60
Paskara……………………..400
Ütü………………………….1200
Triko Makinesi………….5000
Renkli Televizyon………300
Örme Makinesi……….3500
Çamaşır Makinası……..3500
Kahve Makinası…………1000
Buzdolabı………………….200
Tost Makinası…………..1100
Mikrodalga Fırın…………700
Klima …………………….2000
Bulaşık Makinası………..2000
Fırın………………………..1200
Elektrikli Testere…………2000
6mm Matkap………………1500
5–Elektrik Enerjisinde Tasarruf Uygulamaları:
1—Mahallerde 75 W lık akkor flamanlı ampul yerine 15W lık tasarruflu-kompakt fluoresan ampul kullanmak
2–60W lık normal akkor Flamanlı ampul ışık şiddetinde,90 derece geniş aydınlatma şiddetli E27 duylu 3 W lık enerji harcamalı LED ampulü odalar için kullanmak.
3–Normal ampul gibi aynı değerlerde fluoresan tüp LED lamba kullanmak.
4–Hol-antreler gibi gece boyunca yakılabilecek mahaller ve asansör kabinlerinde kullanılabilen E27-Normal duylu-1W lık güçlü sarı renkli LED ampulleri kullanmak.
5–İşyerleri-spor salonları-halı sahaları-sokak ve park aydınlatması için LED projektörler kullanmak.
6– 20W enerji harcayıp-120W lık ışık sağlayan Tasarruflu Ampul-kompakt fluoresan ampul Kullanmak
7–Aydınlatma lambalarında ; Çocuk odaları-Oturma odaları-Salon lar için kısılabilir-dimmerli anahtar kullanmak.
8– İşyerinde antre,koridor gibi insan koşuşturmasının en az olduğu yerlerde fotoselli lamba kullanmak Hol-WC-WC Holü-Depo-Koridor ları fotoselli lambalarla aydınlatmak.
8.1–Fotoselli lambalarda hem zaman hemde aydınlık ayarı yapılmalıdır.Eğer aydınlatma aralığını çok açarsanız,gündüz bir cisim hareket ettiğinde de yanar.Bu nedenle ayar geceye-karanlığa yönelik yapılmalıdır.Zaman ayarı ne kısa nede uzun kısaca yeteri kadar süreye sahip olmalıdır.
9—İşyeri/Okullarda Lambaları ; zaman sayacı ve fotosel ile kontrol etmek-
10–Binada ortak alanların ışığını ya kapatmak yada fotoselli lamba kullanmak.
10.1–Mevcut Fotoselli lambalarda ışığın yanmasında temel yaklaşım hareketi algıladığında verilen süre kadar yanması ve sonra sönmesi şeklindedir
10.1.1–Oysa bu lambalarda temel prensip lamba hareket algıladığı sürece en az 15-20 dk sürekli yanması biçiminde olmalıdır.Bu imkan tüm okullarda-işyerlerinde fotoselli lamba ile içeride hareket olmayan her mahallin lambası sönecektir.
11–Tüm motorlu cihazlar için otomasyon firmalarından destek alarak motorlara frekans inverteri taktırıp % 30 elektrik enerjisi tasarrufu yapmak
12—Konut ve işyerlerinde kendi maliyetini 3-4 yıl içinde bedavaya getiren akıllı bina uygulamalarına geçmek.
13—İşyeri/Sokak vs aydınlatmalarında manyetik balast yerine % 30 tasarruflu elektronik balast taktırmak.
14—Binadaki mekanik sistemleri otomasyon ile kontrol etmek.
15–Kompanzasyon Panosu Uygulamaları:
15.1–İmalata vs dayalı İşyerleri için kompanzasyon panosu kurmak.Bu panonun kurulumu ile elektrik ücret ödemelerinde % 30 daha az ödeme imkanı-6-12 ay içerisinde panonun kendini amorti etmesi sözkonusu olup kurulum maliyeti kwh başına 12 EU alınabilir
15.2–Ve firmanın ne kadar elektrik tükettiği elektrik faturasından belli olup-panonun kurulum sonrası işlevine yerine getirdiği çek edilmelidir.
15.3–Elektrik kesilmelerine karşı iş akışının iş makinalarında-motorlarda devam etmesi için jeneratör dışında güç ünitesi kullanan iş yerlerinde güç üniteleri şebekeye ve sistemde alternatif akımda harmonikler üretir.
15.4–Bu harmonikler sistemle rezonanasa girerek kompanzasyon panosunun verimini güşürür hemde kompanzasyon panosunu bozabilir.Bu nedenle kompanzasyon panosu kurulumunda sistemde güç ünitesi de varsa kompanzasyon panosuna ,harmonikleri süzen aktif harmonik filtresi grubuda mutlaka kurulmalıdır.
16–Akıllı Sayaç Uygulamaları:
16.1–Sanayide ve konutlarda saat 22.00 den sonra elektrik birim fiyatları düşük olarak tutulmaktadır.Bu nedenle bu tarifeden yararlanmak için akıllı sayaç taktırılması durumunda,bu sayaçlar tüketimi saate göre işlediğinden,indirimli tarifeden yaralanılabilir ustaistanbul.com
16.2–Ve bunun için konutlarda çamaşır-bulaşık makineleri-fırın ve ütü bu saatten sonra çalıştırılabilir sanayide ise imalatın ağırlığı bu saatlerden sonraya kaydırılabilir.
16.3–Mesken abonelerinde,tek fazla beslenen abonelerde,bağlantı gücü 9 kw olan abonelere reaktif enerji tarifesinden yararlanabilmeleri imkanı olmadığı için kompanzasyon panosu kurmalarına gerek yoktur.
16.4–Yine aynı anlamda her türlü konut vs için rexaktif marka prize takılan ve elektrik tüketiminde % 25 tasarruf sağlayan mini kompanzasyon panoları da vardır
Rexaktif Tlf No:0212.2437386
17–Yapılacak tüm Havalandırma-Isıtma-Basınçlı Hava tesisatlarında kullanılan elektrik motorlarının %30 tasarruflu frekans inverterli-hız kontrollu olmasını şart koşmak
18-Asansör kullanımının kısıtlanması-kapatmak-Yeni yapılacak asansörlerde hız kontrollu motor(frekans inverterli olmak)) şartı getirmek.
19–Beyaz eşya alırken A+ veya A++ sınıfı cihazları satın almak.
20–Klimalarda A+ veya A++ Sınıfı Klima alınmasıyla % 20-40 oranında tasarruf sağlanabilir.
21– klima yerine tavan tipi aspiratörler kullanılabilir.Ve bu şekilde ABD de evlerin % 75 inde kullanılan klima yerine,tavan tipi vantilatör kullanımıyla ,elektrik maliyetinde % 97 tasarruf sağlayabilmektedir.
22– Gün Işığı ile Aydınlatma Sistemleri:
22.1-Gün ışığından maksimum yararlanılması için pencere boyutlarının duvarın ısıl direnci de dikkate alınarak toplam kat alanının % 12 i kadar bir alana kadar seçilmesi
22.2-Fabrika-BANKA vs Tek vaya Çok katlı İşyerlerini,özellikle yapı marketi vs büyük marketleri Gün Işığı ile Aydınlatmak: Aydınlatmada gün ışığını içeri aktaran sistemler vardır.
22.2.1–Sistemde çatı veya uygun bir yere konacak.dış armatür güneş ışığını toplamakta uzunluğu 6-9(max 12 m) m ve çapı 25-35 cm ve aydınlatama alanı 20-28 m2 olan içi aydınlık fleks borularla içerdeki armatürlere getirmekte ve gelen bu ışığı iç armatür tavanda dağıtmaktadır.
22.3–Bu şekilde içeride flüoresan kullanmadan içerisi gün ışığı ile doğal olarak aydınlatılarak iş verimi ve enerji tasarrufu sağlanabilir. Süpermarketlerde gün ışığı uygulaması ile satışlarda % 40 artış sağlanabilmektedir.
22.4–Bunun için ya tek katlı marketin tavanı şeffaf olması sağlanmalı yada çatı üstüne konacak dış armatür ve iç mekana konan tavan armatürü ve bağlantıyı yapan fleks boru.Böyle bir sistemin tasarımında 28 m2 için bir armatür hesabı yapılabilir.
22.5–Sistem internet adresi:google den “günışığı aydınlatma”dır.Bu sistem WC aydınlık şaftı kullanılarak fabrika binalarında da uygulanabilir.
Firma: Gün ışığı aydınlatma :Tlf :212.356 4503 vs
22.6–Firmadan mevcut yeni tasarlanacak bina için keşif yapması ve yardımcı olması ,ürünü tanıtması istenebilir.Basit bir hesap yaparsak 28 m2 aydınlatma yapan 10w/m2 aydınlatma şiddeti-0,185 ytl/kwh elektrik birim fiyatı-10 saatlik aydınlatma için solartub un fiyatı 450 dolar=540 ytl olduğu esas alınırsa p=0,185 ytl/kwh*10 w/m2*(1/1000)*10 h=0,518 ytl/gün ve solartub un kendini amorti süresi t=540/0,518=1042 gün kısaca 2,85 sene de kendini amorti ediyor.
22.7–Özellikle en üst normal katlar bu şekilde elektrik enerjisi gerektirmeksizin,gün ışığı ile aydınlatılabilir.ve bu ışık lamba ışığına göre çok daha kaliteli ve doğaldır.
22.8–Bu aydınlatma en üst kat için ideal olup,alt katlarda bununla aydınlatma yapılması düşünülüyorsa bunların fleks borularının geçeceği aydınlatma şaftları yapılabilir.Firmadan fiyat teklifi almak) sistemi bir kereliğine kurmak.suretiyle tüm lambaların kapatılmasını mümkün olmaktadır.
23–Gün ışığından daha fazla yararlanmak için mahal alanının % 10 un daha fazla büyük cam alanı seçmek.
23.1–Bu anlamda salonlar için,salon alanının %15 kadar bir alanı cam alanı olarak seçmek.Örneğin 2×1,5 mxm lik çift kanatlı-ısı camlı pencere kullanmak. Yada mevcut camları büyütmek
24–Elektrikli cihazların bağlandığı fişlerin anahtarlı olması ile,cihazın çalıştırılma sonrası bu fişin anahtarı kapatılarak bekleme konumu pratik olarak ortadan kaldırılabilir.
25–Bilgi hırsızlığına karşı işyerlerine internet için ayrı,firmanın işleri için ayrı bilgisayar sistemi kurmaları ve bunlar arasında fiziksel bir bağlantı olmaması.Konutlarda çocukların internet girişi ni kontrol etmek için filtre programlar kullanılması.
26–Aydınlatmada hareket sensörlü ve kısılabilir aydınlatma sistemleri tercih edilmelidir.
27-Açık hava aydınlatmasında harekete duyarlı sensörler kullanımı.
28- Fabrika binalarında mekanik-elektrik tesisatları için mutlaka zonlara ayrılarak tesisat çözümlenmelidir.Örneğin ısıtma ve soğutma ve elektrik tesisat için bölümün ısıtmasını kontrol eden tek bir termostat olmalı-
28.1–yine her departman ayrı bir elektrik tesisatı olarak tek bir anahtarla kontrol edilebilmelidir.ve bu anahtarların tümü kat anahtarında-kat anahtarlarıda tabloda tek bir anahtarla kontrol edilebilmelidir.
28.2–Bu hiyerarşik yapı ile,mesai çıkışı tüm katlar kapatılarak,sızıntı elektrik enerjisi harcaması(harcanan tüm elektrik enerjisinin % 5-10 kadar) ortadan kaldırılabilir.
29–Kapalıyken bile TV ,normal gücünün % 10-15 i kadar bir enerji harcar.Bu nedenle her türlü cihaz üzerinden anahtarlı 3 lü fişlere takılabilir.Cihaz ,fişin üzerindeki anahtar kapatılarak devre dışına bırakılabilir.Bekleme modunda kalan elektrikli cihazların harcadığı enerji,kullanılan tüm elektriğin % 5 ini oluşturuyor.
30–İşyerlerinde kullanılan aydınlatma enerjisinin % 17 si boş ofislerin ya güneş alan ofis aydınlatmasına gitmektedir.
31-Okullarda , Sınıflarda 15-20 dk LED lambalı-hareket sensörlü aydınlatma yada gün ışığı ile aydınlatma.(ışık tüpü veya geniş pencere)-WC ve Hollere fotoselli lamba.
33-Lazer yazıcılar 300Watt akım çekerken,kartuşlu yazıcılar sadece 10 Watt çeker.
34–Klima yerine uygun yerleşimler ile vantilatör kullanılması.Klimaların toplam elektrik enerjisi tüketimindeki payı % 15 dir.
35-İnternet için harcanan enerji, toplam elektrik enerjisi tüketimindeki payı % 3-13 arasındadır.
36-Bilgisayarlarda kullanılmadı zaman enerji star özelliği olanların seçilmesi ile % 70 oranında tasarruf sağlanabilir.
37-Ayrı ayrı makineler yerine tek bir Yazıcı-Fotokopi ve tarayıcılı fax makinesi ile yılda 400 kwh enerji ve malzemeden ciddi oranda tasarruf sağlanabilir.
38-Masa üstü bilgisayar yerine diz üstü bilgisayar alımı ileyılda 220 kwh enerji tasarrufu sağlanabilir.
39-Evlerin % 5 inde Telsiz telefon yerine ,kablolu telefon kullanılması ile yılda 140 milyon kws enerji tasarrufu sağlanabilir.
40–80 Ekran plazma yerine LCD televizyon alımı ile yılda 275 kws enerji tasarrufu sağlanabilir.
41- Spor müsabakalarının gün ışığında yapılmasıyla ,ortalama saha başına harcanan yıllık beyzbolda 72000 kwh ,teniste 4700 kwh gece aydınlatmasına gerek kalmaz.Her türlü kullanılmış lastiği geri dönüşüme vermek gerekir.
42-Koşu bandı yerine açık havada 25 dk spor yaparak yılda 60 kws enerji tasarrufu sağlanabilir.
43-Vergi ödemeleri-internet bankacılığı-vergi beyannameleri-vergi formlarını internette yapmak,banka gişesi yerine atm den işlem yapmak ile ciddi enerji tasarrufu sağlanabilir.
TÜRKİYE’DE BİNALARDA ELEKTRİK TESİSATI
1. Birçok insan için enerji verimliliği önlemleri bina yalıtımı, kaplamaları, camlar… vb. ısıl kayıplara karşı önlemler gibi ısıl sorunların göz önüne alınması ve verimli kazan sistemlerinin kullanılmasıdır. Diğerleri içinde düşük enerji ihtiyacı olan aydınlatma sistemlerinin kullanılmasıdır. Tüm bunlar enerji verimliliği yönünden gereklidir, ancak enerji kaybını büyük ölçüde azaltan planlı “pasif “önlemlerdir. Aktif enerji verimliliği, yalnızca enerji tasarruflu cihazlar ve donanımın tesis edildiği yerlerle ilişkili değildir, yalnızca enerjinin gerektiğinde kullanımının kontrol edilmesi ile sağlanabilir. İşte bu durumun kontrolü maksimum verimliliğe ulaşmak için kritik olup, dönüm noktasıdır. İşte bu kalıcı değişimleri etkileyen enerji kullanımının ölçüm, izleme ve kontrol sayesindeki yönetimidir. Aktif enerji verimliliğini bu noktadan daha ileriye götürecek en önemli faktör, Kyoto Protokolü ile ittifak halindeki hükümetlerin iddialı karbon azaltma hedeflerine uymaktır. Mevcut binalar yeni inşa edilenler gibi enerji verimli yapılmaz ise konulan hedeflere ulaşmak imkânsız olacaktır. Elektrik enerji verimliliği genel yaklaşımı için “Konut ve küçük binalar”, “orta ve büyük binalar” ve “endüstri ve altyapı” olarak üç önemli sektör tanımlanabilir. Aşağıdaki bu sektörlerin her biri elektrik enerji verimliliği için; özel uygulama yöntemleri gerektiren ve sektörün kendisine ait özel niteliklere sahiptir. Bu bildiri de binalardaki alçak gerilim elektrik tesisatlarının elektriksel enerji verimliliği konusunda, bir elektrik tesisatının tasarımı, yenilenmesi için minimum gereksinimler, yöntemler anlatılacaktır. 2. STANDARDLAR Aşağıda konu ile ilişkili bazı standartlar, Standard taslakları bilgi vermek amacıyla verilmiştir. Konu ile ilgili elektrik tesisatları, elektrikli cihazlar dışında konu ile ilgili birçok Standard ve Standard taslağı bulunmaktadır, bu standartlara aşağıdaki tabloda yer verilmemiştir. EN, IEC STANDARDLARI 2.1 EN 60034-2- 1:2007 Rotating electrical machines – Part 2-1: Standard methods for determining losses and efficiency from tests (excluding machines for traction vehicles) 2.2 EN 60034-2- 2:2010 Rotating electrical machines – Part 2-2: Specific methods for determining separate losses of large machines from tests – Supplement to IEC 60034-2-1 2.3 Fpr 60034-2-3 Final Draft Rotating electrical machines – Part 2-3: Specific test methods for determining losses and efficiency of converter-fed AC motors 2.4 EN 50285:1999 Energy efficiency of electric lamps for household use – Measurement methods 2.4 EN 50285:1999 Power consumption of information technology equipment – Measurement methods 2.5 CEN/CLC/TR 16103:2010 Energy management and energy efficiency – Glossary of terms 2.6 EN 62108:2003 Power consumption of information technology equipment – Measurement methods 2.7 EN 50463:2007 Railway applications – Energy measurement on board trains 2.8 EN 62040- 3:2001/A11:2009 Uninterruptible power systems (UPS) – Part 3: Method of specifying the performance and test requirements 2.9 EN 62301:2005 2.10 EN 50304:2009/A1:2010 Household electrical appliances – Measurement of standby power Electric cooking ranges, hobs, ovens and grills for household use-Methods for measuring performance 2.11 EN 15193 Energy performance of buildings –Energy requirements for lighting 2.12 EN 12464-1 Light and lighting –Lighting of work places –Part-1: Indoor work places 2.13 EN 12464-2 Light and lighting –Lighting of work places –Part-1: Outdoor work places 2.14 EN 12193 Light and lighting- Sports lighting 2.15 EN 15232:2007 Energy performance of buildings. Impact of building automation, control and building management 2.16 pr EN 15232:2011 Draft Energy performance of buildings. Impact of building automation, control and building management 2.17 pr EN 16212:2010 Draft Standard on top down and bottom up methods of calculation of energy consumption, energy efficiencies and energy saving. 2.18 EN 50541- 1:2011 Three phase dry-type distribution transformers 50 Hz, from 100 kVA to 3 150 kVA, with highest voltage for equipment not exceeding 36 kV – Part 1: General requirements 2.19 IEC 60364-8-1 Draft Electrical energy efficiency within low-voltage electrical installations 3. YENİ ELEKTRİK TESİSATLARININ TASARIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR 3.1 Yenilenebilir Güç Kaynakları Enerji verimliliğinin ana hedefi karbon yayılımının azaltılmasıdır, yenilenebilir güç kaynaklarının kullanılması yeni elektrik tesisatlarının tasarımında ya da mevcut tesisatların iyileştirilmesinde dikkate alınmalıdır. 3.2 Gerilim Yükseltilmesi Sabit bir güç talebi için, beyan geriliminin yükseltilmesi akım talebini azaltacaktır. Elektrik enerjisi verimliliği açısından, tasarımcı alçak gerilim sahası içerisindeki en yüksek beyan gerilimi seçmenin avantajlarına dikkat etmelidir. 3.3 Güç Talebinin Optimizasyonu (İyileştirilmesi) Kayıpları sınırlandırmak adına, güç talebinin tahmini süreci sırasında elektrik motorlarının ve transformatörlerin normal işletmeleri sırasında beyan güçlerine mümkün olduğu kadar yakın ve uzun süreli yüklenmelerinin sağlanacağı şekilde seçilmelidir. 3.4 Enerji Merkezlerinin Optimizasyonu Kayıpları sınırlandırmak adına, güç talebinin yüksek olduğu yerlere en yakın alanlarda enerji dağıtım merkezleri tasarlanmalıdır. Ayrıca enerjinin alçak gerilim dağıtım sistemi ile taşınmasının ekonomik olmadığı tüm durumlarda ( Uzak mesafelere alçak gerilim enerji dağıtımı yapılmaması…vb.) enerji dağıtımı orta gerilim trafo merkezleri ile yapılmalıdır. 3.5 Enerji Kullanımının Belirlenmesi Enerji tüketiminin maksimum azaltılması ve sürdürülebilirlik sonucuna ulaşmak için son kullanım seviyesinde akıllı enerji yönetimi gereklidir. Tasarımcılar, tesis yöneticileri ya da bina sahipleri, her bir ana zon için belli ölçüm ve otomasyon elektrik enerjisinin uygulanması …vb. konularda ana kullanımlarının listesi üzerinde hemfikir olmalıdırlar. Bu bildiri içerisinde kullanım kelimesi elektriğin kullanıldığı aşağıdaki benzer sistemlerin uygulama tipine karşılık gelebilir. Aydınlatma, ısıtma, havalandırma, soğutma …vb. örneklere ek olarak birçok sistem, uygulama listenelebilir. 3.6 Zonların Belirlenmesi Enerji tüketiminin maksimum azaltılması, sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir sonucuna ulaşmak için son kullanım seviyesinde akıllı enerji yönetimi gerektiğinden; tasarımcılar, tesis yöneticileri ya da bina sahipleri, her bir ana zon için belli ölçüm ve otomasyon elektrik enerjisinin uygulanması ..vb. konularda ana kullanımlarının listesi üzerinde hemfikir olmalıdırlar. Bu doküman içerisinde zon kelimesi elektriğin kullanıldığı alan ya da yere karşılık gelmektedir. “Endüstri içerisinde atölye”, “bina içindeki kat”, “ev içerisinde oda”, “ bir villa için yüzme havuzu”, “ bir otel için mutfak” …vb. örnektir daha birçok zon örneklenebilir. 3.7 Elektrik Tesisatlarının Ana Tasarımı/Mimarisi Üzerindeki Etki Farklı kullanım ve zonların listelemesi ve tanımları gibi elektrik enerji verimliliği üzerine kaygılar yeni elektrik tesisatının tasarımının daha ilk adımında elektrik tesisatının mimarisini / ana tasarımını etkileyecektir. Her bir kullanım ve her bir zonun, kalıcı otomasyon ve kontrol, ölçüm, izleme gereklerinin kontrolünün elektrik tesisatları tesisatlarının mimarisi ölçüm, kontrol ve otomasyon cihazları uygulanacak şekilde tasarlanacaktır. Ana dağıtım panoları her bir seçilmiş kullanım ya da alanı(zon) besleyecek ayrılmış devreler olarak tasarlanacaktır. Bu gereksinim gerekken tüm diğer dağıtım panolarına da uygulanacaktır. 4. Mevcut Tesisatlar İçin Tekrarlanan Süreç 4.1 Tekrarlanan Sürecin Sunumu Elektrik enerji tüketimi bu tesisatların işletmelerini ve bütün tiplerini göz önüne almasını gerektirdiği gibi, elektrik enerjisi verimliliğinin uygulanmasında elektrik tesisatlarına küresel yaklaşımına sahip olunmasını gerektirir. Not: Elektrik enerji verimliliği elektrik tesisatlarına küresel bir yaklaşım olduğu gibi birçok parametre ile uğraşılması gereklidir. Bu parametrelerin bazılarının çelişkili etkileri olabilir.Bu bildirideki gereksinimleri ve tavsiyeleri aşağıdaki durumlara uyar, • Bilmediğini değiştiremezsin, ölçmediğini bilemezsin (Bakınız a ve d) • Doğru zamanda (Bakınız c) doğru enerji (Bakınız b) a) Elektrik enerji verimliliği diğer disiplinlerden farklı değildir, mantıklı yaklaşım aşağıdaki gibi kullanılır. Tasarrufları sürdürmek ve durumu gözlemlemek için; ana kullanımların, tüketicilerin enerji tüketimi ölçümler ile denetlemektedir. Bu ön ölçüm bazı kıyaslama bilgileri ile birlikte tesisatı ne kadar kötü ya da iyi olduğunun algılanmasını sağlayacaktır. Ana geliştirme eksenlerini ve kazanımlar adına ne beklendiğinin bir tahmini de tanımlanacaktır. Donanım (cihazlar) üzerindeki temel öğeleri ya da pasif elektrik enerji verimliliğini düzeltmek. Düşük enerji tüketimli olanlarını seçmek ve ya değiştirmek (lambalar, motorlar vb.) b) Kalıcı otomasyon ya da kontrol sayesinde aktif elektrik enerji verimliliğini optimize etmek. Altı çizildiği gibi, eğer sürdürülebilir olarak bu tür kazanımlar gerçekleştirilir ise enerji tasarrufu aktif olarak gerçekleşmiş olur. Kalıcı kontrol maksimum enerji verimliliğini elde etmek için dönüm noktasıdır. (Değişken hızlı motor sürücüler) c) Elektrik tesisatının kontrol edilmesi, denetlenmesi, izlenmesi, bakımı ve onarımı. Uzun vadeli hedefler kararlaştırılır ise, elektrik enerji verimliliği programları da gelecekte kalıcı iyileştirilmiş olur. Bu nedenle, çerçevelenmiş hizmet sözleşmeleri müşteri gereksinimleri ile başa çıkmanın ideal yoludur. 4.2 Tekrarlanan Sürecin Genel Metodolojisi 4.2.1 Genel Madde 4.1’de belirtildiği gibi, elektrik enerji verimliliği yaklaşımı elektrik tesisatının bütün ömrü boyunca izlenecek kalıcı bir döngüye karşılık gelir. Bir kere ölçüm yerine getirildiğinde (bir kere, bazen ya da kalıcı olarak), madde 5’te tanımlanan koşulların yerine getirilmesi gerekir. Sonra doğrulama ve bakım düzenli olarak yapılmalıdır. Madde 5’te açıklanarak belirtilmiş olan önlemlerin yeni bakımlar ve hazırlıklarda da göz önüne alınacaktır. 4.2.2 Enerji Performans Sözleşmesi Tesis yöneticileri ya da son kullanıcılar aşağıdaki maddeleri kapsaması gereken bir enerji verimliliği performansı sözleşmesine hemfikir olmaya davet edilmelidir. • Tesisatın ön değerlendirmesi ve denetlemesi • Ölçüm cihazlarının uygunluğunun doğruluğu • Tesisat verimliliğini iyileştiren kalıcı uygulama 4.2.3 Bina Yönetim Sistemi Mevcut tesisatlarda aynı kullanımı devam ettirirken elektrik tüketimini azaltmak, her bir kullanımda (örneğin: aydınlatma için gerek duyulmuş toplam elektrik tüketimi) ya da her bir alanda(örneğin: bir proses için gerek duyulan toplam elektrik tüketiminin doğru bilgisini gerektirecektir. Elektrik enerji tüketiminin belirlenmesi, elektrik enerji tüketimini azaltmak için ilk adımdır. Basitçe enerjinin nerede ve nasıl kullanıldığını anlaşılmasıyla, herhangi bir yatırım yapmaksızın sadece davranışsal ve prosedürsel değişimleri kullanarak %10’a kadar tasarruf sağlanabilir. Enerji verimliliğinin bütün anahtar parametrelerinin bir birleşimini sağlayan bir ölçüm donanımı enerji yönetim sistemine bağlanmış olacaktır. 4.2.4 Donanım Performansı Elektrik enerji verimliliği gereksinimlerine uygun elektrik tesisatlarında tesis edilmiş elektrik donanımı (cihazları) kendileri ile ilgili ürün standartlarına uygun olarak seçileceklerdir. 4.2.5 Doğrulama Elektrik enerji verimliliğinin genel amacı toplam enerji tüketimini azaltmak olduğu gibi, bu tesisatın tüm ömrü boyunca elektrik tesisatı içinde uygulanacak bütün ölçümlerin verimliliğinin garanti edilmesi gereklidir. 4.2.6 Bakım Güvenliğin dışındaki bakım, tesisin kabul edilebilir durumda kalabilmesi için gereklidir. Bu tür bakım ekonomi ve enerji verimliliği esaslarında gözden geçirilmelidir. 5 ELEKTRİK ENERJİSİ VERİMLİLİĞİ İÇİN DEĞERLENDİRME VE YÖNTEMLERİN SINIFLANDIRILMASI 5.1 Genel Madde 5 elektrik tesisatı tasarımcısının sınıflandırma seviyesinde başarıya ulaşması için kullanması gereken analizler ve araçlar için gereksinimleri verir. Bu gereksinimler 3 başlıkta organize edilir, • Elektrik /Akım kullanan cihazların (Tüketici cihazları) verimliliği • Elektrik dağıtım sistemlerinin verimliliği • Tesisatın kontrol, denetim ve izleme sisteminin tesisatı ile sağlanacak verimlilik 5.2 Başarı Seviyesi (Achievement Level/AL) AL1’den AL4’e kadar dört başarı seviyesi (AL4 en yüksek seviye olmaktadır) bir tesisat içerisinde işlemler veya araçlara yöntem için başvurulur. 5.3 Elektrik / Akım kullanan cihazların (Tüketici cihazları) Verimliliği 5.3.1 Genel Akım kullanan cihazların verimliliği aşağıdaki prensiplere dayalıdır. • Motor, lambalar, ısıtma cihazları gibi yüklerin asıl verimliliği (Doğru enerji) • Yukarıdaki yüklerin otomasyonu ve düzenlenmesi (Doğru zamanda doğru enerji) 5.3.2 Motorlar Bir asenkron motorun enerji maliyetinin %95 civarı kendi elektrik enerji tüketiminden gelir, EN, IEC 60034-30’a uygun EFF1 (yüksek verimli) sınıfında asenkron motorların 3000saat/yıl’dan fazla olan uygulamalar için tesis edilmesi tercih edilmelidir. Normal koşullardan daha az çalışacak motorların olduğu yerlerde değişken hızlı sürücülerin kullanılması gereklidir. Bu özellikle kendi hızından bağımsız olarak motordan güç beklenen yerlerde ve akış sistemlerinde (Sıvı, hava…vb.) kullanılan motorlar içindir. Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar — — — — Orta ve Büyük Binalar Verimlilik sınıfı ya da sürücülerin göz önüne alınması gerekmez. Kurulu gücün %50 si için motor verimlilik sınıflarının iyileştirilmesi ve analizi Kurulu gücün %70 i için motor verimlilik sınıflarının iyileştirilmesi ve analizi Kurulu gücün %90 ı için motor verimlilik sınıflarının iyileştirilmesi ve analizi Endüstri ve Altyapı Verimlilik sınıfı yada sürücülerin göz önüne alınması gerekmez. Kurulu gücün %50 si için motor verimlilik sınıflarının iyileştirilmesi ve analizi Kurulu gücün %80 i için motor verimlilik sınıflarının iyileştirilmesi ve analizi Kurulu gücün %95 i için motor verimlilik sınıflarının iyileştirilmesi ve analizi Tablo1: Motorlar İçin Gerekli İyileştirme Analizi 5.3.3 Aydınlatma Aydınlatma binanın faaliyetine bağlı olarak bina toplam enerji tüketiminin %35 ‘ini oluşturabilir. Aydınlatma kontrolü genel olarak en çok uygulanan ve enerji maliyetinde tasarruf sağlayan en kolay yollardan biridir. Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar Özel önem gerektirmez Düşük tüketim lambalar ve doğal ışık kaynakları ile aydınlatma konumunun dikkate alınması Doğal aydınlatma kaynağına ya da bina kullanımı ve düşük tüketimli lambalar göz önüne alınarak otomasyon Doğal aydınlatma kaynağına ya da bina kullanımı ve düşük tüketimli lambalar göz önüne alınarak otomasyon Orta ve Büyük Binalar Özel önem gerektirmez Düşük tüketim lambalar ve doğal ışık kaynakları ile aydınlatma konumunun dikkate alınması Doğal aydınlatma kaynağına ya da bina kullanımı ve düşük tüketimli lambalar göz önüne alınarak otomasyon Doğal aydınlatma kaynağına ya da bina kullanımı ve düşük tüketimli lambalar göz önüne alınarak otomasyon Endüstri ve Altyapı Özel önem gerektirmez Düşük tüketim lambalar ve doğal ışık kaynakları ile aydınlatma konumunun dikkate alınması Doğal aydınlatma kaynağına ya da bina kullanımı ve düşük tüketimli lambalar göz önüne alınarak otomasyon Doğal aydınlatma kaynağına ya da bina kullanımı göz önüne alınarak otomasyon Tablo 2: Aydınlatma için gerekli iyileştirme analizi. Lambalar armatür içerisinde kolaylıkla değiştirilebilmelidir. Doğru seçilmiş düşük elektrik tüketimli lambalar kullanılabilir. Kompakt flüoresan lambalar( CFL) ekonomik lambalar olarak göz önüne alınabilir. 5.3.4 HVAC Fanların ya da pompaların ya da hava kompresörlerinin akış kontrolü gibi yoğun uygulamalarda enerjinin etkin yönetimi için değişken hızlı motor sürücü sistemlerinin kullanımı göz önüne alınması gerçekleştirilecektir. Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar Otomasyon ve Kontrol gerekmez Otomasyon ve Kontrol için yerel donanım Oda seviyesinde otomasyon ve Kontrol için donanım Binanın tamamı için otomasyon ve kontrol Orta ve Büyük Binalar Otomasyon ve Kontrol gerekmez Otomasyon ve Kontrol için yerel donanım Oda seviyesinde otomasyon ve Kontrol için donanım Binanın tamamı için otomasyon ve kontrol Endüstri ve Altyapı Otomasyon ve Kontrol gerekmez Otomasyon ve Kontrol için yerel donanım Oda seviyesinde otomasyon ve Kontrol için donanım Binanın tamamı için otomasyon ve kontrol Tablo3: HVAC için gerekli iyileştirme analizi. 5.4 Elektrik Dağıtım Sisteminin Verimliliği 5.4.1 Genel Elektrik dağıtım sistemlerinin verimliliği aşağıdaki prensiplere dayalıdır: Transformatör, baralar ya da kablolar gibi akım taşıyan cihazların gerçek verimliliği. Elektrik dağıtım sistemlerinin topolojisi, birincil transformatörlerin yeri, kabloların uzunlukları gibi. 5.4.2 Transformatörler Müstakil indirici transformatörlerin elektrik tesisatını beslemek için kullanıldığı yerlerde transformatör tipinin ve özellikle kendi verimliliği konusunda özel önemin göz önüne alınması gerekir. Transformatör verimliliği yüke bağlıdır. Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar — — — — Orta ve Büyük Binalar Özel önem gerektirmez Özel önem gerektirmez Birikmiş kayıpların tahminine göre ağır görev ya da hafif görev transformatörlerin seçilmesi. Birikmiş kayıpların tahminine göre bütün transformatörlerin seçilmesi. Endüstri ve Altyapı Özel önem gerektirmez Özel önem gerektirmez Birikmiş kayıpların tahminine göre ağır görev ya da hafif görev transformatörlerin seçilmesi. Birikmiş kayıpların tahminine göre bütün transformatörlerin seçilmesi. Tablo 4: Transformatör için gerekli iyileştirme analizi. 5.4.3 Kablolama Sistemleri 5.4.3 İletkenler Transformatörlerin yanında, iletkenler elektrik dağıtımında ikinci tüketim kaynaklarıdır. İletkenlerin kesit alanı ve elektrik tesisatlarının ana tasarımı / mimarisi iyileştirilerek kayıplar azaltılabilir Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar — — — — Orta ve Büyük Binalar Özel önem gerektirmez Kablolama sistemi kayıplarının tahmini Minimum kablolama kayıplarına göre kaynakların ve fazla akım taşıyan ekipmanların yerleşimi Minimum kablolama kayıplarına göre kaynakların ve akım taşıyan cihazların yerleşimi Endüstri ve Altyapı Özel önem gerektirmez Kablolama sistem kayıplarının tahmini fazla akım taşıyan ekipmanlara göre ekonomik kesit alanlı kablolama sistemlerinin seçimi. Minimum kablolama kayıplarına göre kaynakların ve akım taşıyan cihazların yerleşimi Tablo 5 : İletkenler için gerekli iyileştirme analizi. NOT 1 – Bir elektrik devresindeki anahtarlama ve kontrol cihazları,güç göstergeleri ve röleleri gibi kablolama sistemleri ile seri bağlı ekipmanların yüksüz haldeki tüketimleri ya da yükteki tüketimlerinin enerji transferinde ve yükte kullanılan enerji göz önüne alındığında ısıl kayıplara etkileri göz ardı edilebilir.( Tipik olarak toplam enerji tüketiminin 1/1000 inden azdırlar) 5.4.4 Reaktif Enerjinin Kompanzasyonu Reaktif enerjinin tüketimin azaltılması, maksimum elektrik enerjisi aktif enerji olarak transfer edileceği için elektrik enerji verimliliğini arttıracaktır. Reaktif enerjinin azaltılması özellikle alçak gerilim şebeke dağıtım sistemlerinde kablolama sistemlerindeki ısıl kayıpları azaltacaktır. Reaktif gücün azaltılması ayrıca iletim ve dağıtım şebekelerindeki, müşteri şebekelerindeki enerji kayıplarını azaltacak bununla birlikte iletim ve dağıtım şebekelerinde iletilecek gücün azaltılmasını da sağlayacaktır. Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar — — — — Orta ve Büyük Binalar Özel önem gerektirmez Genel kompanzasyon Genel kompanzasyon Kısmi/Grup kompanzasyon Endüstri ve Altyapı Özel önem gerektirmez Genel kompanzasyon Kısmi/Grup Kompanzasyon (otomasyonlu) Kısmi/Grup Kompanzasyon (otomasyonlu) ve bireysel kompanzasyon otomasyon Q>300kVAR olduğunda Tablo 6 : Güç faktörünün düzeltilmesi için gerekli iyileştirme analizi. 5.4.5 Yarı İletken Kullanan Elektrik Dağıtım Ekipmanları Kesintisiz güç kaynağı (UPS), motor sürücüler, motor yumuşak yol vericiler..vb. cihazlarda yarı iletkenler kullanılmaktadır. Bu cihazların güçlerinin kayda değer olduğu yerlerde, tasarımcı bu cihazların işletilmesini iyileştirmek için uygun verimlilik ve kontrol sistemlerini seçecektir. Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar — — — — Orta ve Büyük Binalar Özel gereksinim gerektirmez Kurulu gücün %50 si için cihaz verimliliğinin iyileştirilmesi ve analizi Kurulu gücün %70 si için cihaz verimliliğinin iyileştirilmesi ve analizi Kurulu gücün %90 si için cihaz verimliliğinin iyileştirilmesi ve analizi Endüstri ve Altyapı Özel gereksinim gerektirmez Kurulu gücün %50 si için cihaz verimliliğinin iyileştirilmesi ve analizi Kurulu gücün %80 si için cihaz verimliliğinin iyileştirilmesi ve analizi Kurulu gücün %95 si için cihaz verimliliğinin iyileştirilmesi ve analizi Tablo 7 : Yarı İletken Kullanan Elektrik Dağıtım Ekipmanlarının düzeltilmesi için gerekli iyileştirme analizi 5.4.6 Elektrik Dağıtım Sistemlerinin Kontrol Edilmesi, İzlenmesi Yeteneği (Kapasitesi) Elektrik dağıtım sistemlerinin kontrol ve izleme yeteneği, gereksinimleri karşılaması gerekir. Zonların ölçülmesi durumunda, her bir zon için amacına uygun ölçümleri yerine getirmek için kontrol ve izleme sistemi tesisatına izin verecek o zona adanmış beslemelere sahip olması gerekir. Kullanımların ölçülmesi durumunda, her bir kullanım için amacına uygun ölçümleri yerine getirmek için görüntüleme sistemi tesisatına izin verecek o kullanıma adanmış beslemelere sahip olması gerekir 5.5 Kontrol ve İzleme Sisteminin Tesisatı 5.5.1 Genel Görüntüleme sisteminin tesisatının 3 ana hedefi vardır: • Performans ve kıyaslamanın kontrolü • Enerji kullanım ve tüketim etütlerinin(anketlerinin) tanımlanması • Güç kalitesi etüdü 5.5.2 Enerji Akım/Elektrik kullanan tüketici cihazların enerji tüketiminde, enerji verimliliği adına, ana önemi olan ilk ölçümdür. Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar Küresel Ölçüm Küresel Ölçüm Küresel Ölçüm Kullanım ve zona göre ölçüm Orta ve Büyük Binalar Küresel Ölçüm Zona göre ölçüm Zona göre ölçüm Kullanım ve zona göre ölçüm Endüstri ve Altyapı Küresel Ölçüm Kullanıma göre ölçüm Kullanıma göre ölçüm Kullanım ve zona göre ölçüm Tablo 8: Elektrik Enerjisi(kWh) ölçümü gereksinimleri 5.5.3 Zamanın bir fonksiyonu olarak güç talebi Talep eğrisi enerji tüketim ve kullanım gidişatını analiz için gereklidir. Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar Özel gereksinim gerekmez. Nadir ölçümler Nadir ölçümler Nadir ölçümler Orta ve Büyük Binalar Özel gereksinim gerekmez. Nadir ölçümler Nadir ölçümler Sürekli ölçüm Endüstri ve Altyapı Özel gereksinim gerekmez. Nadir ölçümler Sürekli ölçüm Sürekli ölçüm Tablo 9: Güç Talebi(kWh) ölçümü gereksinimleri 5.5.4 Gerilim Gerilim seviyesisin elektrik akım kullanan tüketici cihazlarının işletilmesinde büyük etkileri vardır. Bu nedenle elektrik tesisatının enerji verimliliği üzerine bazı etkileri de vardır. Özel bir güç kaynağı, indirici trafo merkezi gibi- tarafından beslenen elektrik tesisatlarının olduğu durumlarda, transformatör seviyesinde gerilim ayarlama olasılığı bulunmaktadır. Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar Özel gereksinim gerekmez. Nadir ölçümler Nadir ölçümler Nadir ölçümler Orta ve Büyük Binalar Özel gereksinim gerekmez. AG ana pano(lar)ında nadir ölçümler AG ana pano(lar)ında periyodik ölçümler Yüklerde ve AG ana pano(lar)ında sürekli ölçümler Endüstri ve Altyapı Özel gereksinim gerekmez. AG ana pano(lar)ında nadir ölçümler AG ana pano(lar)ında periyodik ölçümler AG ana pano(lar)ında sürekli ölçümler Gerilim ölçülmelidir, ölçüm EN, IEC 61557-1 standardı gereklerine uygun olacaktır. Tablo 10: Gerilim(V) ölçümü Gereksinimi 5.5.5 Güç Faktörü Güç faktörünün ölçümü, güç faktörü düzeltimi işletimi kontrolünün en iyi yoludur. Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar Özel gereksinim gerekmez. Ölçüm gerekmez Ölçüm gerekmez Ölçüm gerekmez Orta ve Büyük Binalar Özel gereksinim gerekmez. AG ana pano(lar)ında nadir ölçümler AG ana pano(lar)ında periyodik ölçümler Yüklerde ve AG ana pano(lar)ında sürekli ölçümler Endüstri ve Altyapı Özel gereksinim gerekmez. AG ana pano(lar)ında nadir ölçümler AG ana pano(lar)ında periyodik ölçümler AG ana pano(lar)ında sürekli ölçümler Tablo 11: Güç Faktörü(PF) ölçümü Gereksinimi 5.5.6 Harmonikler ve İç harmonikler Bu bozukluklar yalnızca cihazlar üzerinde aşırı ısıdan dolayı zorlama yaratmaz, ayrıca kablolama sistemi üzerinde ek güç kayıpları meydana getirir. Bu nedenle tesisat seviyesinde THD ölçümü ve elektrik/akım kullanan tüketici cihazları seviyesinde THD ölçümü tavsiye edilir. Inter-harmonikler için uygun ölçümlerinde yerine getirilmesi gereklidir. Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar — — — — Orta ve Büyük Binalar Özel gereksinim gerekmez Tesisatın başlangıç noktasında nadir THDU ve THDI ölçümü Tesisatın başlangıç noktasında periyodik THDU ve THDI ölçümü ve detaylı harmonik spektrumu Tesisatın başlangıç noktasında ve her bir ana besleme için sürekli THDU ve THDI ölçümü ve detaylı harmonik spektrumu Endüstri ve Altyapı Özel gereksinim gerekmez Tesisatın başlangıç noktasında nadir THDU ve THDI ölçümü Tesisatın başlangıç noktasında periyodik THDU ve THDI ölçümü ve detaylı harmonik spektrumu (İç harmonikler dahil) Tesisatın başlangıç noktasında ve her bir ana besleme için sürekli THDU ve THDI ölçümü ve detaylı harmonik spektrumu (inter harmonikler dahil) Tablo 12: Harmonikler ve İç-harmoniklerin ölçümü gereksinimi 5.6 Yenilenebilir Enerji Gereksinim AL1 AL2 AL3 AL4 Konut ve Küçük Binalar Çalışma Gerekmez Çalışma Gerekmez Yenilenebilir enerji kaynaklarının faydasına çalışılması Yenilenebilir enerji kaynağının tesis edilmesi Orta ve Büyük Binalar Çalışma Gerekmez Çalışma Gerekmez Yenilenebilir enerji kaynaklarının faydasına çalışılması Yenilenebilir enerji kaynağının tesis edilmesi Endüstri ve Altyapı Çalışma Gerekmez Çalışma Gerekmez Yenilenebilir enerji kaynaklarının faydasına çalışılması Yenilenebilir enerji kaynağının tesis edilmesi Tablo 13: Yenilenebilir Enerji Gereksinimi 6 Elektrik Enerji Verimliliği Performans Seviyeleri 6.1 Tüketim Dağıtımı Bölüm PL1 PL2 PL3 PL4 Konut ve Küçük Binalar — — — — Orta ve Büyük Binalar — Yıllık tüketimin %90’ı kullanımlar arasında bölünebilir(aydınla tma, HVAC, proses,…) Yıllık tüketimin %95’ı kullanımlar arasında bölünebilir(aydınla tma, HVAC, proses,…) Yıllık tüketimin %99’ı kullanımlar (aydınlatma, HVAC, proses,…) ve zonlar arasında bölünebilir Endüstri ve Altyapı — Yıllık tüketimin %90’ı kullanımlar arasında bölünebilir(aydınla tma, HVAC, proses,…) Yıllık tüketimin %95’ı kullanımlar arasında bölünebilir(aydınla tma, HVAC, proses,…) Yıllık tüketimin %99’ı kullanımlar (aydınlatma, HVAC, proses,…) ve zonlar arasında bölünebilir Tablo14 : Yıllık tüketim dağıtımı için minimum gereksinimler 6.2 Tesisat Güç Faktörünün Performans Seviyesi Bölüm PL1 PL2 PL3 PL4 Konut ve Küçük Binalar — — — — Orta ve Büyük Binalar > 0,90 > 0,95 > 0,95 > 0,95 Endüstri ve Altyapı > 0,90 > 0,95 > 0,95 > 0,95 Tablo15: Güç faktörü için minimum gereksinimler 6.3 Transformatör Verimliliğinin Performans Seviyesi Bölüm PL1 PL2 PL3 PL4 Konut ve Küçük Binalar — — — — Orta ve Büyük Binalar > 92% > 92% > 92% > 92% Endüstri ve Altyapı > 92% > 92% > 92% > 92% Tablo 16: Transformatör verimliliği için minimum gereksinimler 7 Tesisat Profilleri ve Tesisat Sınıfları 7.1 Tesisat Profilleri Profiller 2 tablodan yararlanarak yapılacaktır. Bir tablo madde 5’te ve diğer bir tablo madde 6’da belirtilen tablolardaki sınıflandırmalardır. Tesisat profili tablolardaki herbir seviyeyi geliştirmeye çalışarak kendi elektrik tesisatlarının elektrik enerjisi verimliliğini geliştirmek için kullanılabilir. 7.2 Tesisat sınıfları Bu sınıflandırmaları kullanmanın amacı önceden tanımlanmış sınıflar ile tesisatların elektrik enerjisi verimliliğini derecelendirmek ve sonrasında geliştirmektir. Aşağıdaki tabloya göre 4 sınıf tanımlanmıştır. Tesisat Sınıfları Başarı Seviyesi(AL) Gereksinimi Performans Seviyesi(PL) Gereksinimi Sınıf A (İyileştirilmiş tesisat) Madde7 de tanımlanan AL4 gereksinimlerinin %90 ı karşılanmıştır. Madde8 de tanımlanan PL4 gereksinimlerinin %100 ü karşılanmıştır. Sınıf B (Gelişmiş tesisat) Madde7 de tanımlanan AL3 gereksinimlerinin %70 ı karşılanmıştır. Madde8 de tanımlanan PL3 gereksinimlerinin %100 ü karşılanmıştır. Sınıf C (Referans tesisat) Madde7 de tanımlanan AL2 gereksinimlerinin %50 si karşılanmıştır. Madde8 de tanımlanan PL2 gereksinimlerinin %100 ü karşılanmıştır. Sınıf D (Düşük tesisat) Madde7 de tanımlanan AL2 gereksinimlerinin %50 den azı karşılanmıştır. Madde8 de tanımlanan PL1 gereksinimlerinin %100 ü karşılanmıştır. Tablo17: Elektrik tesisatı enerji verimliliği sınıflar 8. SONUÇ 8.1 Enerjinin alçak gerilim dağıtım sistemi ile taşınmasının ekonomik olmadığı tüm durumlarda (Uzak mesafelere alçak gerilim enerji dağıtımı yapılmaması..vb.) enerji dağıtımı orta gerilim trafo merkezleri ile yapılmalıdır. Bu konuda mimari olarak maalesef yapılan çeşitli zorlamalar sonucunda ekonomik olmayan, optimize edilmemiş ağırlıklı birkaç noktadaki merkezi trafo merkezlerinin kurulması ve enerji dağıtımının alçak gerilim ile uzak mesafelere yapılması enerji verimliliği yönünden hiçbir şekilde uygun değildir. 50’den fazla katı bulunan ve zemin seviyesinden 175 mt.’ den fazla yüksekliği olan yüksek binalarda; yüksek gerilim dağıtım sistemi, çeşitli yerlerde yük merkezleri bulunan yüksek binalar için kullanılmalıdır. 8.2 Tasarımcılar, enerji verimli elektrik tesisatlarının tasarımında en azından enerji verimliliği standartlarına sahip yüksek enerji verimli cihazları seçmelidirler. 8.3 Tasarımcılar, enerji verimli elektrik tesisatlarının tasarımında en azından be bildiri de belirtilenler doğrultusunda elektrik tesisat tasarımlarını gerçekleştirmelidirler. 8.4 Orta gerilim müşterisi olan tesislerdeki özel olarak sahip olunan dağıtım transformatörleri, elektrik sisteminin güvenilirlik ve işletmesel gereksinimlerinden taviz vermeksizin yüksüz, kısmı yük ve tam yük kayıplarının birleşimini iyileştirecek şekilde seçilmelidir. Transformatör ilgili EN, IEC standartlarına uygun olarak test edilecek ve tam yük, harmoniksiz ve kabul edilen güç faktörü test koşullarında 1000 k VA ‘ya kadar %98, 1000 k VA ve üzerinde % 99 verimliliğe sahip olmalıdır. 8.5 Dağıtım transformatörleri ve ana AG panolarının yerleri tercihen yük merkezlerinde tesis edilmelidir. 8.6 Dağıtım transformatörüne ve ana dağıtım tabloları arasındaki ana devrelerin kaybını en aza indirmek için; a)Transformatör odası ve ana pano odasının birbirlerine bitişik veya üst üste konumlandırılmalıdır, veya b) Ana devre bakır kaybının , devrenin beyan akım değerinde iletilen toplam aktif gücün % 0,5 ‘i ile sınırlandırılması gereklidir. Nötr iletkenlerinin akım taşıma kapasiteleri karşılık gelen faz iletkenlerinden daha az olmamalıdır. 8.7 Her bir besleme devresindeki bakır kayıpları, beyan devre akımında devre iletkenlerinde taşınan toplam aktif gücün %2.5’ini geçmeyecektir. Bu gereksinim reaktif ve çarpık (distorsiyon) gücün kompanzasyonunda kullanılan devrelere uygulanmaz. 8.8 Her bir tali-ana devredeki bakır kayıpları, yükselen ana devreler dahil, beyan devre akımında devre iletkenlerinde taşınan toplam aktif gücün %1.5’unu geçmeyecektir. Yalnızca konutlar için maksimum bakır kayıpları %1.5’u geçebilir ama %2.5’u geçemez. 8.9 Son devrelerde, 32A’den büyük bir fazlı veya üç fazlı son devredeki bakır kayıpları, beyan devre akımında devre iletkenlerinde taşınan toplam aktif gücün %1’ini geçmeyecektir. 8.10 Bir bina içerisindeki elektrik tesisatında kullanılacak olan bütün lamba ve aydınlatma armatürleri enerji verimliliği kurallarına uygun olarak seçilmelidir. 8.11 Isıtma, havalandırma, iklimlendirme tesisatlarında kullanılan, 5 kW ya da daha büyük motor çıkış gücüne sahip, herhangi bir motor ya da motor kontrol merkezi (MCC) eğer gerekli ise güç faktörünü min. 0.85’e çıkartmak ve akımın toplam harmonik bozulmasını(THD) yi uygun değerlerde sınırlandırmak için ayrıca uygun kompanzasyon ya da harmonik filtreleme cihazları ile donatılmalıdır. Toplam harmonik bozulması (THD) ile ilgili kurallar, tablolar yayınlanmalıdır. 8.12 Asansör ve yürüyen merdiven tesisatlarının düşey taşıma sisteminin bir parçası olan bütün motorlar ve elektrikli cihazları için enerji verimliliği kuralları oluşturulmalı ve bu kurallara uyulmalıdır. 8.13 Yılda 1000 saat ten daha fazla çalışması beklenen herhangi bir çok fazlı endüksiyon motoru EN, IEC 60034-2-1 gibi uluslar arası standartlara uygun test edilmiş enerji verimli motorlar olacaktır. Nominal tam yük motor verimliliği kuralları oluşturulmalı ve bu kurallara uyulmalıdır. Çok büyük elektrik motorları içinde EN, IEC 60364-2-2 standardı doğrultusunda test edilmiş enerji verimli motorlar kullanılmalıdır. Tek hızlı motorlar için kabul edilen en düşük verimler aşağıdadır. Mekanik tesisat cihazlarındaki (Örneğin soğutma grupları motorları, soğutma kuleleri motorları, klima santralleri motorları, FCU cihazları motorları, tüm pompa motorları…vb. motorlar) elektrik motorlarının enerji verimliliği sınıfının EFF1 olmasını, EFF3 sınıfı motor kullanılmamasını işletme şartlarında ülkemize sağlayacağı ekonomik kazançları, tasarrufu önemle hatırlatarak öneriyorum. 8.14 5kW ya da daha fazla çıkış gücüne sahip her motor beklenilen sistem yükünün %125 inden daha fazla boyutlandırılmazlar.Sık yol alma , yüksek kalkış momenti gerektiren veya frekans kontrollü yol verici ile çalışıldığı durumlar hariçtir. Eğer arzu edilen boyut sınıfında bir standart motor mevcut değil ise bir sonraki büyük standart boyut kullanılabilir. 8.15 Bir değişken hız sürücüsü bir değişken akış uygulamasındaki motor için kullanılabilir. Herhangi bir motor kontrol merkezi (MCC) eğer gerekli ise güç faktörünü min. 0.85 e çıkartmak ve akımın toplam harmonik bozulmasını(THD) uygun değerlerde sınırlandırmak için ayrıca uygun kompanzasyon ya da harmonik azaltma cihazları ile donatılmalıdır. 8.16 Herhangi bir devrenin toplam güç faktörü 0.85 ten az olamaz. Tasarım hesaplamaları, yeterli güç faktörü düzeltme cihazlarının minimum devre güç faktörünü 0.85’i sağladığını göstermek için gereklidir. Tasarım sırasında eğer bina içerisinde tesis edilecek endüktif yüklerin ve/veya lineer olmayan yüklerin adetleri ve özellikleri önceden değerlendirilemiyor ise uygun güç faktörü düzeltme cihazları bina kullanımından sonraki bir tarihte işletme yapılacak ölçümler sonrasında montajı yapılmalıdır. Düzeltme cihazı kaynak motor kontrol merkezinde ya da dağıtım panosunda söz konusu devrenin hemen çıkışında tesis edilebilir. Bununla birlikte yerel dağıtım panolarını besleyen tali devreler için hacim var ise ya da lokal dağıtım panolarında düzeltme cihazının tesisini zorlaştıracak kısıtlamalar var ise grup kompanzasyona izin verilir. Böyle bir şart altında, düzeltme cihazı benzer kısıtlamalar yok ise bir sonraki tali-ana ya da ana çıkışta tesis edilebilir. 8.17 Ofis tüketicileri, güç yönetimi ve enerji koruma özellikli (Cihazlar boşta olduğunda ya da kullanıcı tanımlı çalışmama periyodundan sonra ekipman içerisinde gereksiz bileşenlerin enerjisini kesecek ama esas fonksiyonların ya da hafızanın devamını sağlayacak biçimde) kişisel bilgisayarlar, ekranlar, yazıcılar, fotokopiler, faks makineleri seçmeye ve satın almaya teşvik edilmelidirler. 8.18 Tüketiciler enerji verimli buzdolabı, klimalar, çamaşır makineleri gibi kayıtlı enerji verimliliği yüksek olan elektrik cihazlarını seçmeye ya da satın almaya teşvik edilmelidir. 8.19 Hizmet şirketleri tarafından geliştirilmiş hem tüketicilere hem de hizmet şirketlerine faydası olan Talep Tarafı Yönetimi (DSM) programları daha etkin elektrik enerjisi kullanımını ve daha iyi bina yük faktörüne ulaşmak için tüketicilerin elektrik kullanma davranışlarını değiştirmeye çalışmaktadır. Tasarımcılar bina maksimum talebini ve elektrik enerjisi tüketimini azaltmak için en son mevcut DSM yazılımlarını kendi tasarımlarına dahil etmeye teşvik edilmelidir. DSM enerji verimliliği programları, şebekenin özel buz depolama iklimlendirme tarifelerini ve kullanım süresi tarifelerini, kullanıcılarına enerji verimli elektrik cihazları/tesisatları satın almaları için indirim tekliflerini içerir. 8.20 Alçak Gerilim Devrelerinde Maksimum Toplam Akım Harmonik Distorsiyon (TDH): Herhangi bir devrenin akım için toplam harmonik distorsiyonu (TDH) aşağıdaki cetvelde verilen değerleri aşmaması gereklidir. Değişken hız sürücüsü (VSD) kullanılan devrelerin alt dağıtım tablolarında veya MCC’lerde grup kompanzasyon yapılmasına izin verilmektedir. Devrenin bu noktalarında bulunan VSD’ lerin giris terminallerindeki akım harmonik distorsiyonu, 5. harmonik için hız ayar aralığında %35’i geçmemelidir. Eger binalarda kullanılacak lineer olmayan yüklerin miktar ve niteliği konusunda, tasarım aşamasında kesin bir değerlendirme yapılamıyorsa, uygun rezervler bırakılarak gerekli harmonik azaltıcı ünitelerin kullanılması isletme sırasında gerçekleştirilecektir. 8.21 Özellikle lineer olmayan tüm bir fazlı yükler, üç fazlı bir besleme devresi içinde eşit ve olabildiğince düzgün dağıtılmalıdır. Tüm 100 A’ i asan; üç fazlı, dört iletkenli devrelerde, bu şartın sağlandığı tasarım aşamasında gösterilmelidir. Dengesizlik oranı %10’ u geçmeyecektir. Dengesiz akım oranı aşağıdaki formül ile ifade edilebilir. In = (Id X 100) / Ia , Iu : Dengesiz akımlar oranı (%) ,Id : Maksimum sapma değeri , Ia : Üç faz için ortalama akım 8.22 Tasarımda sadece ilk kuruluş maliyeti göz önüne alınarak donanım (cihazların) seçimi yapılmamalı, enerji verimliliği göz önüne alınarak sağlanacak tasarruflar doğru bir şekilde hesaplanarak donanım (cihazların) seçimi yapılmalıdır. 8.23 Ülkemizdeki enerji verimliliğine yönelik yönetmeliklerde maalesef binalardaki alçak gerilim elektrik tesisatlarına yönelik olan kurallar eksiktir. Bu bildiri de sunulan konuların ilgili yönetmeliklere en kısa zamanda konularak ülkemizde enerji verimliliğin yükseltilmesi ülkemiz yararına olacaktır. KAYNAKLAR 1. Taslak Standard – IEC 60364-8-1 Alçak gerilim tesisatlarında enerji verimliliği 2. The Code Of Practice for Energy Efficiency of Electrical Installations-Hong Kong Elektrik Tesisat Hizmeti, Usta İstanbul Elektrik Tesisatı, Elektrik Tesisat Hizmeti, Usta İstanbul Elektrik, İstanbul Elektrik #istanbulelektrik #seouyumlu